Miasto Gdynia zaprasza na najbliższą edycję wydarzenia Gdyńskiego Szlaku Modernizmu – Spacer Architektoniczny pt. “Modernistyczny Grabówek”.
- Termin: 17 czerwca, poniedziałek godz. 17:15 (ok. 2,5h)
- tematyka spaceru “Modernistyczny Grabówek”
- Obszar: Dzielnica Grabówek
- start ul. Hugo Kołłątaja 40, przy Kościele Świętej Rodziny
- udział w spacerze jest otwarty (spacer nie wymaga zapisów)
Spacer po Grabówku, trasą modernistycznych realizacji z okresu międzywojnia, poprowadzą certyfikowani przewodnicy Gdyńskiego Szlaku Modernizmu – Jarosław Kaczmarczyk i Robert Chrzanowski
- Każdy uczestnik spaceru otrzyma orientacyjną mapkę z trasą oraz zaznaczonymi najważniejszymi obiektami na trasie.
- W trakcie spaceru zostanie przeprowadzona także krótka prelekcja z wykorzystaniem fotografii archiwalnych, dotycząca historii urbanistyczno-architektonicznej dzielnicy Grabówek.
- Dzielnica Grabówek – trasa Spaceru obejmie m.in. takie obiekty jak: Biurowiec Funduszu Pracy, kolonia oficerska i urzędnicza, Osiedle TBO i Funduszu Pracy, Gdyńska Spółdzielnia Mieszkaniowa, Blok Poczty i Telegrafu, Domy Magistrackie. budynki kampusu dawnej Szkoły Morskiej, budynek Uniwersytetu Morskiego (dawnej Szkoły Morskiej), Kościół Świętej Rodzinny.
Wprowadzenie – opis:
Międzywojenna architektura Grabówka
Grabówek jako nazwa obszaru Gdyni, pojawiła się dopiero w okresie międzywojennym, w nowo przygotowanych dokumentach planistycznych rozwoju miasta. Wcześniej te tereny, stanowiące obecnie dzielnicę Gdyni, nazywane były historycznie Grabowem i stanowiły niewielką posiadłość – siedlisko osiedla z centralnie zlokalizowaną karczmą (wcześniej także browarem), bezpośrednio przylegające do głównego szlaku drogowego (droga z Gdańska do Pucka i Lęborka).
W planach Gdyni te tereny, podobnie jak Kamienna Góra czy Oksywie, miały strategiczne znaczenie dla szybko rosnącego miasta, jako bezpośrednie zaplecze realizacji projektów i programów mieszkaniowych, głównie dla urzędników oraz w mniejszym stopniu dla robotników. Dlatego też, z tą dzielnicą Gdyni, silnie związana jest historia m.in. modernistycznego, ekonomicznego budownictwa spółdzielczego oraz osiedli pracowniczych (branżowych) czy kwaterunku wojskowych.
Jako pierwsze w 1926 r. rozpoczęło działalność Spółdzielcze Stowarzyszenie Osad Własnych Oficerów Marynarki Wojennej, które zakupiło 32 ha pod budowę domów. Obecnie ta część Grabówka nazywana jest “Kolonią oficerską” (zaprojektowana przez prof. Oskara Sosnowskiego). Do 1930 roku powstało tylko 12 domów i to głównie wille w stylu dworkowym.
Ważnym etapem rozwoju dzielnicy był projekt Adama Kuncewicza (1928-1930) kolonii robotniczej składającego się z zespołu 13 bloków (4, 3 i 2 kondygnacyjnych) w zwartej zabudowie na obszarze 10 ha wydzierżawionym od Skarbu Państwa z symboliczną opłatę 1 zł rocznie. Było to pionierskie przedsięwzięcie obok kolonii rybackiej w Śródmieściu Gdyni. Pojemność osiedla szacowano nawet na 800 mieszkań. Plan wykonany przez Adama Kuncewicza nie narzucał jeszcze konkretnych kształtów rozwiązaniom architektonicznym. Pierwszą realizacją na tym terenie był 4-kondygnacyjny kompleks, wg proj. Jana Bochniaka przy współpracy ze Zbigniewem Rzepeckim (zbudowany w 1929 r. przy ulicy Morskiej) mieszczący 154 mieszkania, a także sklepy, szkołę i przedszkolę.
W tym samym okresie swoje działania podjęła Gdyńska Spółdzielnia Mieszkaniowa (GSM), wzorująca się na Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która zrealizowała budowę dwóch dwupiętrowych domów (przy obecnej ulicy Okrzei) mieszących 106 mieszkań, o średniej wielkości 40 m2. Projektantami kompleksu byli Adam Paprocki i Juliusz Żakowski. Kompleks mieścił także m. in. bibliotekę, czy świetlicę.
Istotny wkład w architektoniczną panoramę dzielnicy wniósł przede wszystkim Wacław Tomaszewski, architekt przywiązany do stosunkowo tradycyjnych stylów, choć o wyraźnie monumentalizujących ambicjach. Jego sztandarowym projektem był Zespół Szkół Zawodowych (w 1928 r.), którego trzon stanowił gmach Szkoły Handlu Morskiego i Techniki Portowej (ulica Morska 79) – otwarty w czerwcu 1930 r. (gmach główny i skrzydło wschodnie).
Grabówek kojarzy się także z realizacją projektu funkcjonalistycznych budynków nowoczesnego Obozu Emigracyjnego (trzy budynki do 1935 r.), którego autorami byli Adam Kuncewicz oraz Adam Paprocki. Ponadto jednymi z ciekawszych modernistycznych, funkcjonalnych obiektów architektonicznych Grabówka są kościół pw. Najświętszej Rodziny proj. Jerzego Müllera (budowa 1931-32 r.) przy Kołłątaja 40 czy budynek biurowy Funduszu Pracy (budowa 1939 r.) przy ul. Morskiej 89, wraz z zespołem bloków mieszkalnych TBO (1938 r., ul. Morska 91/97) zaprojektowanych przez Antoniego Śpiewakowskiego, na podstawie projektu konkursowego Bolesława Kuleszy i Andrzeja Uniejewskiego.
źródło: opracowanie na podstawie: Maria Jolanta Sołtysik “Gdynia miasto dwudziestolecie międzywojennego. Urbanistyka i architektura”. PWN, Warszawa 1993
