30 listopada większość mieszkańców Gdyni – Trójmiasta zapamięta jako datę tradycyjnych “Andrzejek”. Tym razem mieliśmy jednak możliwość szerszego wyboru niż tylko imprezy andrzejkowe organizowane w restauracjach i kawiarniach. Gdyński Szlak Modernizmu wraz z Muzeum Miasta Gdyni, gościł w tym dniu Pana Dariusza Błaszczyka, autora biografii jednego z najwybitniejszych polskich architektów – Juliusza Żórawskiego. Prelekcja choć zaplanowana na 90 min, trwała dwukrotnie dłużej, wprowadzając słuchaczy oraz samego prowadzącego wykład, w prawdziwy ARCHI-TRANS, którego clue stanowiła opowieść o “polskim, warszawskim Le Corbusier” – Juliuszu Żórawskim oraz czasach i osobach, które inspirowały oraz implikowały jego życie i pracę twórczą.
Pan Dariusz Błaszczyk początkowo zbudował niezbędne tło opowieści, wprowadzając słuchaczy w wątki osobiste, rodzinne, kontekst epoki oraz genezę początków kariery architekta. Wielki portret Żórawskiego królował w sali multimedialnej Muzeum przez ponad trzy kwadranse, jako tło opowieści. Kolejne kadry i sekwencje opowieści, skupiały się już zarówno na pasjach i otoczeniu architekta, w tym jego miłości do kina, jak i początkach jego pracy jako architekta.
Szczególnie ważny dla twórczości Żórawskiego, okazał się projekt kinoteatru Atlantic w Warszawie, stworzony wspólnie z Jerzym Sosnkowskim. Projekt niezwykle staranny, precyzyjny w każdym detalu oraz awangardowy – wyprzedzający o lata dotychczasowe i późniejsze dokonania architektów krajowych w zakresie analogicznych realizacji. Budynek, w którym wnętrze z ekspresyjnie kształtowanym wykończeniem, rytmami ścian oraz “falującym” sklepieniem sufitu (względy akustyki!), przypominało najlepsze rozwiązania architektoniczne sal kinowych w Europie. Na karierę Żórawskiego wpływały w równym stopniu czasy, (historia kryzysów i boomów gospodarczych), co otoczenie przyjaciół architektów oraz inwestorów. Jak się dowiedzieliśmy od autora wykładu, dla rozwoju nowej architektury Warszawy lat 30-tych oraz karier zawodowych architektów, ogromny wpływ mieli zamożni, spolegliwi oraz świadomi swoich potrzeb inwestorzy np. Fundusz Kwaterunku Wojskowego oraz słynny głównie ze swojej “słodkiej historii” dr Jan Wedel. Realizacja kolejnych obiektów przez Żórawskiego, przyczyniała się do jego rosnącej popularności oraz otrzymywaniu atrakcyjnych oraz zróżnicowanych propozycji projektowych. Wśród sztandarowych realizacji Żórawskiego, Pan Dariusz Błaszczyk szczegółowo omówił oraz zaprezentował na materiale fotograficznym m.in. takie obiekty warszawskiej architektury jak:
- Dom Hoffmana przy ulicy 6 Sierpnia 28 – pierwszy tzw. apartment house
- Gmach Trzech Szkół Powszechnych przy ulicy Różanej 22/24 1934-35
- Dom mieszkalny Funduszu Kwaterunku Wojskowego dla podoficerów w Rembertowie
- Dom Mieszkalny przy ulicy przy ulicy Puławskiej 28 – 1935-36 (znany jako Dom Wedla)
- Apartment house przy Alei Przyjaciół 3 1936-37
- Dom mieszkalny PZUW (“Szklany Dom”) przy ulicy Mickiewicza 34/36 1937-39
a także kilka istotnych projektów konkursowych, studyjnych oraz realizacji, w których Żórawski był ważnym członkiem zespołu jednego ze swoich przyjaciół architektów, jak np. przy wybitnej realizacji polskiego modernizmu – zespołu budynków Toru Wyścigów Konnych w Służewcu – proj. Zygmunta Platera-Zyberta.
Symbolicznie nazwana biografia Juliusza Żórawskiego – “Przerwane dzieło modernizmu”, to zarówno wyraz uznania dla wielkich osiągnięć architekta – jego twórczości z lat 30-tych, (kontynuowanych w ograniczonej bardzo skali także po wojnie), jak i wyraz żalu – ubolewania autora książki w stosunku do niezrealizowanych projektów konkursowych Żórawskiego i jego współpracowników. Jak wyglądałaby architektura Warszawy dzisiaj gdyby nie wybuch II Wojny Światowej? Z pewnością powstanie kolejnych wybitnych dzieł architektonicznych było tylko kwestią czasu. Los architektów tego okresu niestety przerodził się w opowieść tragiczną. Wielu z nich zginęło lub zostało zamordowanych. Niektórzy wybrali drogę emigracji. Ci co w pozostali kraju w nowej prosowieckiej rzeczywistości, musieli swoją pozycję architekta – twórcy, a także postawę pedagogiczną istotnie zweryfikować. Opowieść o architektach lat 30-tych to temat nadal niewyczerpany i czekający na kolejne tak udane opracowania jak Pana Dariusza Błaszczyka – “Juliusz Żórawski Przerwane Dzieło Modernizmu”, opublikowane w 2010 r. przez wydawnictwo Salix Alba.
Zapraszamy na kolejne spotkania w ramach ARCHI Prelekcji Gdyńskiego Szlaku Modernizmu
