Charakterystyka modernistycznego śródmieścia

Granice modernistycznego śródmieścia obejmują obszar zabudowy urządzony i zagospodarowany w latach 20. i 30. XX w., ukształtowany według nowoczesnych postulatów modernistycznych i planów, z wykorzystaniem europejskiej tradycji urbanistycznej. 

Jest to zwarty i bardzo jednorodny zespół zabudowy miejskiej. Składa się z regularnego układu zabudowy opartej na nowoczesnej siatce urbanistycznej, wyznaczonej przez sieć ulic z placami określającymi kwartały wypełnione przez zabudowę mieszkalną i usługową.

Układ urbanistyczny i wczesnomodernistyczna zabudowa obszaru śródmieścia przetrwała II wojnę światową w dobrym stanie. Zniszczenia wojenne dotyczyły w niewielkim stopniu budynków będących nośnikami autentyzmu. Budynki mieszkalne i użyteczności publicznej naprawiano natychmiast po zakończeniu działań wojennych, z wykorzystaniem lokalnych fachowców, którzy posługiwali się tym samym zestawem materiałów oraz narzędzi, które były w użyciu przed 1939 rokiem. Niezmienione pozostały linie zabudowy wszystkich ulic śródmiejskich, a także większość pochodzących z lat międzywojennych podziałów parcelacyjnych. W znacznym stopniu również zachowano lub przywrócono historyczne nazwy ulic. Budynki modernistycznego śródmieścia w znakomitej większości pozostają w posiadaniu spadkobierców dawnych właścicieli i niemal wszystkie pełnią dziś nadal z powodzeniem funkcje, dla których je wybudowano. Stopień autentyzmu śródmieścia, powstałego w latach 1926-1939 jest więc bardzo duży.

Modernistyczne śródmieście zachowuje do dziś wysoki stopień integralności atrybutów świadczących o nienaruszalności dziedzictwa kulturowego. Obejmuje wszystkie główne elementy spójnego przestrzennie i wyrazistego w swym układzie wczesnomodernistycznego założenia z lat 1926-1939, które pozostają nienaruszone i są wysoce czytelne i dobrze chronione. Warunki integralności są zachowane zarówno indywidualnie w poszczególnych obiektach i zespołach, jak i w relacji z nadmorskim krajobrazem kulturowym na styku z portem i morzem. Dynamiczny rozwój przestrzenny Gdyni, trwający przez zaledwie 13 lat od 1926 roku, został gwałtownie przerwany w 1939 r. przez wybuch II wojny światowej, pozostawiając miasto częściowo niedokończone. To niedokończenie spowodowało konieczność a zarazem szansę kontynuacji i wypełniania nową tkanką architektoniczną historycznej struktury urbanistycznej. Nowa zabudowa powstawała – i nadal powstaje – w oparciu o nowe plany zagospodarowania przestrzennego, które honorują zdecydowaną większość ustaleń planów przedwojennych, tak w odniesieniu do siatki ulic, jak i gabarytów budynków. Forma architektoniczna tych uzupełnień najczęściej nawiązuje do wzorców z okresu formowania się zabudowy dobra (1926-1939), zarówno pod względem skali, jak i użytych materiałów.

fot. Zbiory Miasta Gdyni