Gdyński samorząd od lat podejmuję skuteczne działania, aby historyczny zespół Śródmieścia Gdyni został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
O tym m.in. dyskutowali uczestnicy debaty „Konserwacja Modernizmu: Praktyka utopii”, w trakcie której wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Magdalena Gawin zadeklarowała wsparcie dla gdyńskich starań.
- Gdynia to flagowy przykład dziedzictwa międzywojennej architektury modernistycznej, który zasługuje na wpisanie na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO – mówiła w trakcie debaty Magdalena Gawin, wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. - Do tej pory na listę UNESCO nie trafił żaden obiekt z terenów Polski z okresu po odzyskaniu niepodległości. Dlatego w staraniach o uzyskanie wpisu istotna jest przemyślana strategia, która pozwoli docenić polską architekturę z okresu XX w. na świecie – dodała.
Wiceminister Gawin zadeklarowała, że wyznaczy przedstawiciela z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, aby we współpracy z miastem przygotował odpowiedni wniosek.
- Inicjatywa pani minister dobrze współgra z naszymi działaniami i stanowi potwierdzenie, że nasza praca w obszarze konserwatorskim, badawczym, naukowo-popularyzatorskim czy promocyjno-turystycznym przynosi efekty – mówił Marek Stępa, wiceprezydent Gdyni ds. rozwoju.
Aby znaleźć się na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, wnioskodawcy muszą przejść wieloetapowy i długotrwały proces. Najpierw obejmujący krajowe działania, a dopiero po spełnieniu niezbędnych etapów, wnioskowanie do wpisania na tzw. wstępną listę (Tentative List) UNESCO. Kolejne etapy obejmują m.in. weryfikacje dokumentów, zewnętrzną ewaluacje wniosku, jego przedstawienie Komitetowi Światowego Dziedzictwa i wreszcie otrzymanie wpisu.
Jednym z pierwszych działań gdyńskiego samorządu było złożenie wniosku dotyczącego wpisania śródmieścia Gdyni do wojewódzkiego rejestru zabytków. Stało się to w 2007 r. i umożliwiło miastu ubieganie się o status Pomnika Historii RP. Procedura ta zakończyła się sukcesem w 2015 r., kiedy na mocy rozporządzenie wydanego przez Prezydenta RP Śródmieście Gdyni weszło do grona najważniejszych zabytków w Polsce.
Drugim filarem zabiegów zmierzających do uzyskania wpisu są działania promocyjne, popularyzujące gdyńskie dziedzictwo architektury modernistycznej w kraju, jak i za granicą.
Począwszy od 2007 r. Gdynia organizuje międzynarodowe konferencje pod hasłem „Modernizm w Europie – Modernizm w Gdyni”. Są one poświęcone prezentacji najnowszych badań nad architekturą modernistyczną i zagadnień konserwatorskich z nią związanych. Uczestniczą w nich najwybitniejsi przedstawiciele środowiska akademickiego zajmujący się historią i teorią architektury z większości krajów europejskich. Konferencje te są okazją do promocji walorów Gdyni nie tylko wśród polskich uczestników, ale także wśród ekspertów zagranicznych, co zwiększa rozpoznawalność miast na forum międzynarodowym.
Jednym z działań było także przystąpienie Gdyni do stowarzyszenia Docomomo International, czyli międzynarodowej organizacji, która wspiera i upowszechnia działania dotyczące modernizmu w architekturze. Stowarzyszenie stanowi unikalną platformę współpracy dla historyków, architektów, urbanistów, konserwatorów, pracowników administracji publicznej, nauczycieli akademickich i studentów. Obecnie zrzesza ok. 3000 indywidualnych i instytucjonalnych członków. Ponadto DOCOMOMO International organizuje w dwuletnim cyklu międzynarodowy kongres, pozwalający na wymianę poglądów i dyskusję w gronie członków stowarzyszenia, jak również wszystkich osób zainteresowanych architekturą modernistyczną i jej ochroną. Gdynia dwukrotnie brała w nich udział (2016 r. i 2018 r.), prezentując różne aspekty dziedzictwa architektury modernistycznej miasta. Referaty gdyńskie ukazywały się następnie w publikacjach pokongresowych, co także istotnie wpływa na promocję miasta, szczególnie w kręgach eksperckich.
Ponadto w czerwcu 2018 roku Gdynia wzięła udział w spotkaniu założycielskim grupy Modern Cities Reporting dedykowanej problematyce konserwatorskiej związanej z zarządzaniem zespołami zabudowy modernistycznej przy jednoczesnym wdrożeniu holistycznego stanowiska UNESCO dotyczącego synergii działań konserwatorskich i wymogów związanych ze współczesnym rozwojem społeczno-gospodarczym miast. Oprócz Gdyni do grona tego zaproszono miasta znajdujące się już na liście światowego dziedzictwa UNESCO: Brasília (Brazylia), Asmara (Erytrea), Hawr (Francja), Berlin (Niemcy) i Tel Awiw (Izrael). Gdynia zadeklarowała się, że zorganizuje kolejne spotkanie grupy Modern Cities Reporting w 2019 roku.
Obecnie w Polsce na liście znajduje się 15 miejsc, w tym 14 to obiekty dziedzictwa kulturowego oraz 1 dziedzictwa przyrodniczego.
Debaty „Konserwacja Modernizmu: Praktyka utopii” odbyła się w ramach projektu „Ćwiczenia Nowoczesności” w Muzeum Miasta Gdyni. Organizatorami wydarzenia był Instytut Pileckiego oraz Gdynia.
Autor: _Jan Ziarnicki (j.ziarnicki@gdynia.pl)
